Energietransitie: nut en noodzaak
We willen een schone wereld achterlaten voor onze kinderen en kleinkinderen. Kort en simpel gezegd is dat waar het om gaat. We willen niet dat ze later tegen ons zeggen: ‘Maar je wist toch dat dit kon gebeuren. Waarom heb je toen niets gedaan?’
De wereld waarin we leven verandert. De gemiddelde temperatuur op aarde stijgt. Elk jaar breken we nieuwe records, met de droogste zomer, de warmste winter of de natste maand.
Lekker toch, kun je denken. Maar die opwarming heeft gevolgen waar je minder blij van wordt. Het water in de zeeën en rivieren wordt warmer en stijgt. Er zijn steeds meer periodes met weersextremen zoals heftige neerslag, stormen en overstromingen. En we hebben vaker te maken met extreem warm weer en droogte. Je merkt dat nu al in Nederland: hevigere buien, grote wateroverlast, hetere zomers. Dat is bijvoorbeeld slecht voor de landbouw en daarmee voor onze voedselvoorziening.
In Nederland merken we nog relatief weinig van de directe effecten van klimaatverandering. Maar in andere gebieden op de wereld, die overstromen of juist uitdrogen, komen mensen in de problemen. Ze raken hun huizen kwijt en komen zonder voedsel en/of water te zitten. Er ontstaan spanningen die kunnen leiden tot oorlogen en zo tot meer (klimaat)vluchtelingen. De oorlogen in het Midden-Oosten hebben bijvoorbeeld veel te maken met de uitdroging van het land.
Wat betekent die klimaatverandering voor Nederland? We zijn een rijk en ontwikkeld land. We hebben een sterk aanpassingsvermogen. We weten van oudsher hoe we met weer en wind, water en land moeten omgaan. Dat aanpassen en oplossingen bedenken, dat zit in ons.
We nemen maatregelen. Die ervoor moeten zorgen dat de opwarming in ieder geval langzamer gaat. En beter nog: wordt gestopt. Dat doen we in Nederland, maar uiteraard ook internationaal. Op 12 december 2015 maakten de leiders van alle 195 landen op aarde afspraken op de 21e klimaatconferentie in Parijs. De belangrijkste is dat we er samen voor moeten zorgen dat de aarde niet nog verder opwarmt.
Hoe komt het precies dat de aarde opwarmt? Wetenschappers doen daar al lang onderzoek naar. Ten dele gaat de natuur haar eigen gang. Een vulkaanuitbarsting in een tropisch land kan grote delen van de wereld koeler maken. De ene periode is de zon actiever dan de andere. En dat heeft gevolgen voor het klimaat op aarde.
Maar het is wetenschappelijk bewezen dat de opwarming van de laatste 60 jaar vooral wordt veroorzaakt door onszelf. De uitlaatgassen van onze auto’s, brommers en vliegtuigen, de uitstoot van onze fabrieken, de manier waarop we huizen bouwen en voedsel produceren - ze zorgen dat er te veel broeikasgassen in de lucht komen - gassen die de lucht vervuilen en het op aarde steeds warmer maken. Je mag met recht zeggen dat wij als aardbewoners bezig zijn onszelf langzaam te verstikken. En dat vooral de generaties na ons hier grote last van gaan krijgen. Tenzij we nu onze verantwoordelijkheid nemen en ingrijpen.
Het belangrijkste broeikasgas is CO2, oftewel koolstofdioxide. De belangrijkste maatregel is zorgen dat er minder CO2 in de lucht terecht komt. Veel CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door de manier waarop we energie opwekken en gebruiken. We halen die energie nu nog voornamelijk uit fossiele brandstoffen – stoffen die we uit de aarde halen: olie, kolen, gas. Om er energie van te maken, moet je ze verbranden. En daar komt die vervuilende CO2 bij vrij. Ook veenweidegebieden dragen bij aan de uitstoot van CO2. In combinatie met een lage waterpeil droogt het veen uit waardoor CO2 vrijkomt. Tenslotte zorgen ook varkens en koeien voor de uitstoot van methaan, een ander broeikasgas dat ook bijdraagt aan het opwarmen van de aarde.
We kunnen onze energie ook op andere manieren opwekken. Windenergie, zonne-energie, waterkracht, geothermie en aquathermie zijn op dit moment de schoonste en meest duurzame vormen van energie. Ze zijn onuitputtelijk voorradig en je hoeft ze niet te verbranden.
Om de opwarming van de aarde te stoppen, maken we dan ook – kort gezegd – de overstap van olie, kolen en gas, naar hernieuwbare energiebronnen. In Parijs hebben we afspraken gemaakt om de opwarming van de aarde tegen te gaan. In 2013 sloten we het Energieakkoord. Eind 2019 het Klimaatakkoord. Samen met werkgevers, vakbonden, natuur- en milieuorganisaties, maatschappelijke en financiële instellingen. Hoofddoel: voor 2050 volledig overstappen op hernieuwbare energie.
Een andere manier om de opwarming tegen te gaan, is energie besparen. Want: hoe minder energie je gebruikt, des te minder CO2 je uitstoot. Steeds meer nieuwe gebouwen en huizen zijn dan ook ‘energieneutraal’. Ook bestaande fabriekspanden, scholen, kantoren en woningen worden energieneutraal gemaakt. Dat betekent dat deze gebouwen niet méér energie gebruiken dan ze zelf opwekken. Ze hebben uitstekende isolatie en verbruiken veel minder energie dan oude woningen. Wat ze nog nodig hebben aan energie, wekken ze zelf op met bijvoorbeeld zonnepanelen. Resultaat: 0 op de meter.
Wil je zelf investeren in besparen en je eigen energie opwekken? Dat wordt steeds aantrekkelijker. Voor bedrijven, huiseigenaren, nieuwbouwers en ook voor huurders. In dat laatste geval investeert de eigenaar in duurzaam en gaat daardoor de huur omhoog. Maar de energierekening daalt. De overheid maakt dit soort investeringen mogelijk. Door regels te versoepelen en subsidies te verstrekken.
Zo staan we met z’n allen op een kantelpunt. Je ziet de overgang naar duurzame energie – de energietransitie – nu echt op gang komen. Energiereuzen als Shell en Exxon luisteren naar beleggers en aandeelhouders die meer duurzame energie eisen. De komende jaren worden er grote windparken aangelegd in de Noordzee. De overheid wordt strenger als bedrijven en instellingen hun afspraken niet nakomen om duurzamer te worden.
Er zijn inmiddels steeds meer energiecoöperaties, die zijn opgericht door inwoners. Met elkaar investeren ze in wind en zon en worden zelf energieproducent. En de opbrengsten van deze duurzame energie gebruiken ze vaak om te investeren in hun omgeving. Daarnaast groeien de netwerken van bouwers, toeleveranciers, corporaties, gemeentes, geldschieters en netbeheerders. Met elkaar verduurzamen ze honderdduizenden woningen.
De energietransitie is niet alleen goed voor ons milieu, maar ook voor onze economie. De komende jaren komen er veel nieuwe banen bij - vooral in de bouw en de techniek.
De transitie zorgt ook voor innovatie. Voor nieuwe technieken, die we niet alleen zelf ontwikkelen en gebruiken, maar die we ook goed kunnen verkopen in het buitenland. En dat is weer goed voor ons bedrijfsleven.
Kleven er dan geen negatieve kanten aan de overgang naar duurzame energie? Toch wel. Bestaande bedrijven in olie, kolen en gas krijgen minder werk of gaan dicht. Vervuilende industrie moet grote investeringen doen in schone energie. We moeten zelf, als individuen en als organisaties, bewuster en zuiniger omgaan met onze energie.
Er komen grote windmolenparken en zonneweiden die onze omgeving nu al ingrijpend veranderen. Bewoners zijn daar lang niet altijd blij mee. Als bewoners mogen meedenken of meedoen, wordt een energiepark een gedeelde bron van inkomsten. En dan verandert weerstand vaak in samenwerking. Zo is de provincie Noord-Brabant bezig met windmolens langs de A16, waarvan de opbrengsten van de windenergie (deels) terug naar de samenleving vloeien.
Een ander probleem is de onoverzichtelijkheid en de onzekerheid. Dat onze manier van leven gaat veranderen is iedereen helder, maar het is vaak onduidelijk wanneer en hoe dan. Er zijn al veel mogelijkheden om te verduurzamen en te besparen. Vaak is er subsidie beschikbaar. Of je kunt rekenen op belastingvoordeel. Alleen, in de ene regio gelden andere mogelijkheden dan in de andere. Ook veranderen of verdwijnen regelingen of werken we samen aan nieuwe plannen en is nog niet duidelijk wanneer die plannen tot uiting komen. Dat maakt het lastig om te besluiten of je al zou moeten investeren in duurzaam. Juist omdat het vaak meerdere jaren duurt voordat je je investering terugverdient. De overheid is zich hiervan bewust. Daarom nemen provincies, gemeenten en waterschappen het initiatief voor het opstellen van regionale-energiestrategieën (RES). In regio’s werken we samen met bedrijfsleven, inwoners, maatschappelijke organisaties en netbeheerders aan regionale voorstellen voor het duurzaam opwekken van duurzame energie en het gebruik van warmte. Zo werken we aan draagvlak voor concrete projecten die gebruik maken van de mogelijkheden en kansen in een regio.
De provincie draagt daarnaast ook via haar eigen beleid actief bij aan het versnellen van de energietransitie met subsidies en regelingen. Zo kan ze zorgen dat de energietransitie aansluit op de regionale economie en kan ze stimuleren dat inwoners zelf actief aan de slag gaan met projecten voor duurzame energie en mobiliteit. De overgang naar duurzaam wordt op deze manier niet een moeizame verplichting, maar juist een kansrijke manier om niet alleen de regionale economie te versterken maar ook te werken aan een duurzame energievoorziening. Een mooi voorbeeld is het Gelderse energieakkoord.
Ook op het gebied van een vitaal platteland werken provincies aan het verduurzamen van land-, glas- en tuinbouw. Dat betekent in overleg met agrariërs stimuleren van nieuwe verdienmodellen, het verduurzamen van hun bedrijven en het ontwikkelen van nieuwe technologieën. Ook hier staat het benutten van regionale en lokale kansen voorop. Denk aan de regeling om asbestdaken te vervangen door zonnepanelen. Maar ook het gebruik van overtollige warmte voor het verwarmen van kassen en het produceren van streekeigen voedsel voor de lokale markt.
En dan is er nog de, zoals dat heet, ruimtelijke inpassing. De provincie bepaalt in hoge mate waar bijvoorbeeld dat nieuwe windpark of die zonneweide komt. En dat moet ze natuurlijk doen door rekening te houden met de belangen van iedereen. Of het nu om een pionierend energiebedrijf gaat of een groep bewoners die vreest voor horizonvervuiling.
Zo is de provincie onderdeel van het enorme project dat de energietransitie is. Een ingrijpende en mooie verandering die zeker tot 2050 duurt. We staan aan het begin van deze grote verbouwing naar een wereld die duurzamer, schoner, stabieler en veiliger is. Zodat we later kunnen zeggen: ‘Ja, we wisten wat er op het spel stond. Gelukkig hebben we toen gehandeld’.
Wil je weten wat jouw provincie voor jou of jouw organisatie kan betekenen als het gaat om besparen en overstappen op duurzaam? Ga dan naar de website van jouw provincie.
