De landbouw- en voedselsector is in meerdere opzichten belangrijk voor Nederland. De sector is essentieel voor het landschap, de leefbaarheid in het landelijk gebied en de Nederlandse economie en het innovatieklimaat. De huidige manier van werken zorgt echter ook voor schade aan de natuur en het milieu. In de toekomst moet de sector economisch gezond blijven en bijdragen aan de brede welvaart van het (platte)land. Tegelijkertijd moet de sector produceren op een manier die zorgt voor een gezonde leefomgeving (natuur, biodiversiteit, lucht, bodem, water en klimaat). Om dit te bereiken moet de overheid samen met de sector stevige keuzes maken. Dat vereist duidelijke kaders, voldoende ondersteuning en een meedenkende overheid.
Grip op de toekomst
Volgens de provincies staat centraal dat ondernemers investeringsbeslissingen moeten kunnen nemen. Gebaseerd op het vertrouwen dat ze ook in de toekomst een gezonde boterham kunnen verdienen. Dit is cruciaal om tot resultaten te komen. Hiervoor is wel duidelijkheid van de overheid nodig. Duidelijke doelen, ruimte en ondersteuning en bovenal zicht op nieuwe verdienmodellen.
Duidelijke doelen
Het is op dit moment niet duidelijk voor boeren ‘waar het heen gaat’. Waar moeten ondernemers rekening mee houden en welke keuzes horen daarbij? Volgens de provincies zijn op verschillende niveaus duidelijke doelen nodig. Doelen op enkel milieu en klimaat zijn onvoldoende. Waarden van de landbouw voor landschap & ecologie, sociale samenhang, voedselproductie en economie verdienen wat provincies betreft prominentere plek in het NPLG en de gebiedsprocessen. Een sociaaleconomische toets hoort hier ook bij. Het Rijk is aan zet om een nationale visie voor de sector te formuleren. Provincies verzoeken het kabinet om dit samen met de sector te doen. Ook is er behoefte aan duidelijke begrippen, randvoorwaarden en KPI’s.
Ruimte en ondersteuning
Om te kunnen deelnemen aan de gebiedsprocessen hebben ondernemers ruimte nodig. Fysieke ruimte, ruimte in regelgeving en ondersteuning. Grotendeels zit die hulp in het bieden van de juiste voorwaarden. Denk daarbij aan: het ruimtelijk mogelijk maken van het aanpassen en verduurzamen van een bedrijf, belemmerende wet- en regelgeving aanpassen of extensivering financieel te ondersteunen. Provincies kunnen daarin veel betekenen. Maar ook het Rijk kan een forse impuls geven aan het gebiedsproces. Door bruikbare en direct toepasbare regelingen en een haalbaar tijdspad.
Ketenaanpak
Landbouw is alleen duurzaam worden als een boer ook zijn boterham kan verdienen. Alleen zo blijft er ook ruimte om te investeren in de toekomst. Boeren moeten daarom een eerlijke prijs krijgen voor duurzame prestaties. Het is aan de markt om binnen de voorwaarden van de overheid deze modellen te ontwikkelen. Tegelijkertijd kan de overheid helpen door bijvoorbeeld nieuwe inkomstenbronnen mogelijk te maken, een nieuwe markt voor duurzame producten te creëren en het bieden van langjarige zekerheid over bijvoorbeeld verduurzamingsdoelen. Ook de consument draagt aan de transitie.
Innovatie
De maatschappelijke opgaven zijn groot en we moeten toe naar een ander landbouwsysteem dat minder belastend is voor de leefomgeving. Innovaties spelen daarbij een rol. Innovatie kan niet álle problemen oplossen, maar het levert wel een bijdrage. Daarbij sluiten provincies aan bij de innovatiekracht in de landbouw- en voedselketen, onder andere bij toeleveranciers van werktuigen, en (voedings)middelen en méér dan tot nu toe innovatie (en de export van kennis!) stimuleren, bijvoorbeeld door het opzetten van een Innovatiefonds.
Landbouwakkoord als basis om stappen te zetten
Provincies juichen een landbouwakkoord met breed draagvlak toe en werken daar van harte aan mee. Iedereen levert vanuit zijn rol of verantwoordelijkheid een belangrijke bijdrage aan dat akkoord. Provincies spelen een belangrijke rol in de gebiedsprocessen. De rol voor het Rijk is het scheppen van de juiste randvoorwaarden. Voor de keten is er een belangrijke rol weggelegd op het gebied van innovaties en noodzakelijke bedrijfsaanpassingen. Zoals gezegd is dit rapport een belangrijke provinciale bouwsteen voor het akkoord.
Het rapport landbouw van de gezamenlijke provincies is tot stand gekomen met inbreng van diverse partijen. Jan Willem Erisman, Alex Datema en Roy Meijer noemen we bij naam voor hun grote bijdrage. De Rabobank, Agrifirm, Natuurmonumenten, ministerie van LNV, VION, Bionext, Udeo, LTO Nederland, Albert Heijn, Syngenta Nederland hebben hun stem ook laten horen over het rapport. Met name voor de boeren die nog een heel leven voor zich hebben is een gezond perspectief in een vitaal platteland cruciaal. Naast de minister hebben we het rapport dan ook aangeboden aan Roy Meijer.