Belang van erfgoed
Nederland is rijk aan historisch erfgoed, denk aan monumenten zoals de Domtoren in Utrecht, het Raadshuis in Middelburg en de Bovenkerk in Kampen. Erfgoed vertelt de verhalen uit ons verleden en is daarmee een onderdeel van onze identiteit. Het is dus belangrijk om goed voor ons erfgoed, waaronder Rijksmonumenten, te zorgen. Het rijk komt eigenaren van monumenten jaarlijks met een regeling tegemoet door hen financieel te ondersteunen in hun restauratieopgaven. Monumenten hebben naast regelmatig onderhoud over de langere termijn vaak restauratie nodig, dat wordt uitgevoerd door vakmensen. Deze vakmensen zijn schaars en kunnen niet aan alle monumenten tegelijkertijd werken. Dit is één van de redenen waarom het Rijk uitgaat van een onderhoudsachterstand van 10% van alle Rijksmonumenten. Momenteel is de onderhoudsachterstand groter, en bedraagt 14,6%.
Inzicht in de restauratieopgave
In 2012 en 2015 hebben de provincies vanwege de decentralisatie samen met de Rijksoverheid afspraken gemaakt over de restauratie van Rijksmonumenten. Om te controleren of deze afspraken nog voldoen, is inzicht nodig in de omvang van de restauratieopgave. Daarom heeft de Staatssecretaris voor Cultuur en Media eind 2023 aangekondigd te verkennen wat er nodig is om de restauratieachterstand in te halen en stabiel te houden. Deze verkenning wordt uitgevoerd door Onderzoeksbureaus Fenicks en Hylkema in opdracht van het Rijk en de provincies. Op 4 april werd het tussenrapport 'Onderzoek restauratieopgave niet-woonhuis-rijksmonumenten' gepresenteerd en overhandigd aan Staatssecretaris Gräper-van Koolwijk en gedeputeerde Meindert Stolk. Hierin is een kostenschatting gemaakt van de restauratieopgave. De onderzoekers hebben berekend dat er minimaal 1,22 miljard euro nodig is om het doel van maximaal 10% onderhoudsachterstand te halen. De onderzoekers geven daarbij nadrukkelijk aan dat dit bedrag als ondergrens moet worden gezien, omdat de berekening is gemaakt op basis van de restauratiebehoefte die aan de buitenkant van een monument zichtbaar is. Opgaven op het gebied van duurzaamheid, toegankelijkheid en interieur zijn niet meegenomen.
Meer financiële middelen nodig
Provincies zien dat de opgave die uit de tussenrapportage naar voren komt, groot is maar niet nieuw. De afgelopen jaren heeft de Rijksoverheid jaarlijks 20 miljoen euro gestort in het provinciefonds voor de restauratieopgave van Rijksmonumenten. Provincies hebben een gelijk bedrag ingelegd en zien dat deze investeringen resultaten hebben opgeleverd. Daarnaast heeft de Rijksoverheid in 2023 eenmalig 15 miljoen euro beschikbaar gesteld voor uitzonderlijk grote restauratieopgaven, voor monumenten die in grote nood verkeren. "Erfgoed is een onderdeel van onze identiteit. Daarom moeten we de onderhoudsachterstand van 14,6% terugbrengen naar 10%. Hiervoor is extra inzet en investering nodig. Provincies pleiten er bij het Rijk voor om de financiering voor de noodzakelijke restauratieopgaven voor de langere termijn te regelen, dus niet steeds een noodgreep maar een duurzame voorziening voor middelen," zegt gedeputeerde Meindert Stolk, portefeuillehouder erfgoed namens de gezamenlijke provincies. Het eindrapport wordt voor het zomerreces afgerond en bevat een evaluatie van de huidige restauratieregeling.